«Εκπαίδευση» και «Παιδεία» - δυο διαφορετικές έννοιες
Αποσπάσματα από την ομιλία του Χρήστου Τσολάκη την 21η Ιανουαρίου 2008, στη «Σχολή Γονέων, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κατερίνης».
… Η εποχή μας δεν έχει πολιτισμό…
Η αντίληψη του δικαίου, του νόμου, της ισοδικίας, της ισονομίας, της ισοκρατίας, της ισοπολιτείας, της ισηγορίας, της παρρησίας – η αντίληψη της ευθύτητας, της αμεσότητας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας – η αντίληψη του λόγου, του θείου, του κάλλους – η αντίληψη του μέτρου – αυτή η αντίληψη υποχώρησε και υποχωρεί κάθε μέρα, σε έναν υφέρποντα αμοραλισμό…
… Τι λείπει από τον κόσμο και δεν υπάρχει πολιτισμός; Λείπει η παιδεία!
… Το εκπαιδευτικό σύστημα σείεται, συγκλονίζεται. Ο συγκλονισμός του εκπαιδευτικού συστήματος δεν οφείλεται στην έλλειψη τεχνολογικής υποδομής. Ποτέ δεν είχαμε τόσα σχολεία και τέτοια σχολεία, με τέτοια υποδομή… Αλλά και ποτέ δεν είχαμε τέτοια ευτέλεια.
Τα κενά που υπάρχουν στο εκπαιδευτικό σύστημα, αυτά είναι που φέρνουν τους κραδασμούς. Και τα κενά αυτά οφείλονται στην έλλειψη παιδείας.
Εκπαίδευση
Εκπαίδευση είναι η συντεταγμένη πολιτεία, η οργανωμένη πολιτεία, η οποία προσφέρει τα αγαθά στους νέους, τα μορφωτικά αγαθά, τις γνώσεις. Στην εκπαίδευση υπάγονται τα πάντα, από τον Υπουργό Παιδείας μέχρι τον τελευταίο κλητήρα. Οι αίθουσες διδασκαλίας, τα εργαστήρια, οι βιβλιοθήκες, όλα αυτά μαζί αποτελούν την εκπαίδευση.
Παιδεία
Παιδεία είναι το μέγιστο μάθημα, το οποίο κατά Πλάτωνα «διδακτόν ουδαμώς εστί», το πιο μεγάλο μάθημα, το οποίο δεν διδάσκεται, όπως τα άλλα μαθήματα.
Το μάθημα της παιδείας αναδύεται από τα άλλα μαθήματα, αναδύεται από τον διάλογο που γίνεται μέσα στην τάξη, από την ανθρώπινη επικοινωνία…
… Αυτό το μάθημα προκύπτει από την παιδευτική αλληλενέργεια, κατά την οποία παιδεύοντες, παιδευόμενοι και παιδευτικές αξίες βρίσκονται σε μια αμφίδρομη δυναμική, η οποία εκπηγάζει από βάθη, όπου σβήνει το ατομικό Εγώ και το ατομικό Εσύ και φτάνουμε στο Εμείς. Σβήνει το εθνικό Εγώ και το εθνικό Εσύ και φτάνουμε στον άνθρωπο πέρα από τις εθνικότητες, όμως μέσα από τις εθνικότητες. Σβήνει το θρησκευτικό Εγώ και το θρησκευτικό Εσύ και φτάνουμε στον άνθρωπο του Θεού, μέσα όμως από τις θρησκείες. Σβήνει το φυλετικό Εγώ και το φυλετικό Εσύ. Σβήνει το χρωματικό Εγώ και το χρωματικό Εσύ.
Σβήνουν όλα τα Εγώ και τα Εσύ και βρίσκουμε κάτω, κάτω, στη βάση της παιδείας τον άνθρωπο, όπως τον έπλασε ο Θεός, χωρίς χρώμα, χωρίς φυλή, χωρίς εθνότητα, χωρίς θρησκευτικότητα. Και τον τιμούμε, ανεξάρτητα από το δόγμα στο οποίο πιστεύει, ανεξάρτητα από το έθνος στο οποίο υπάγεται…. Τον τιμούμε!
Είμαστε οι καλοί Σαμαρείτες που θεραπεύουμε τον πλησίον, τον πλησίον που για τον γλυκύτατο Ναζωραίο είναι: ο άνθρωπος.
Από αυτόν τον άνθρωπο, τον οποίο βρίσκει η παιδεία χαμηλά, … αναδύεται η ηθική της παιδείας, η οποία προστάζει στον άνθρωπο να πραγματώσει την ανώτερη φύση του, την πνευματική του ουσία.
… Είναι κατηγορηματική η προσταγή της ηθικής: «Άνθρωπε πραγμάτωσε την ανθρώπινη φύση σου, την πνευματική σου ουσία». Αυτή είναι η παιδεία!
Αυτή την παιδεία σήμερα δεν την προσφέρει η πολιτεία, ούτε η ελληνική πολιτεία, ούτε και καμιά άλλη πολιτεία στον κόσμο. Οι πολιτείες σήμερα και στην Ευρώπη, και στις άλλες χώρες, είναι στραμμένες στον ωφελιμισμό, δηλαδή στην αγορά εργασίας…
Τα σχολεία δεν έγιναν γι αυτό. Έγιναν για να προσφέρουν παιδεία, καλλιέργεια, ευαισθησία – για να εξανθρωπίσουν τον άνθρωπο…
Δες ολόκληρη την ενδιαφέρουσα ομιλία ΕΔΩ
